Leidse kunstschilder Fenny van de Wal: “Alles is mengen”

Als ik het atelier van Fenny van de Wal in Leiden binnenkom, hebben we het binnen de kortste keren over de scherpe stoffen die in olieverf en in vernis zitten en of er ook milieuvriendelijke alternatieven zijn. Fenny heeft net een half glanzende verantwoorde vernis aangebracht op een reeks van kleine doekjes die op een tafel liggen en waar ik me meteen na binnenkomst over buig. En we hebben het over kwasten: of ze dezelfde kwastgrootte gebruikt voor de kleine en de grote werken, die ze ook maakt. Fenny van de Wal wordt kunstenaar van de maand bij Kunstuitleen Voorburg.

De net geverniste doekjes

Fenny gebruikt stevige kwasten

Fenny van de Wal (1951) maakt natuurseries in olieverf op doek. Impressies van parkachtige omgevingen in de bergen of in het vlakke land inspireren haar, vooral als de zon er haar licht over laat schijnen. Die maakt de natuur veelkleurig. En als daar dan ook nog water is, wordt ze helemaal blij van de weerspiegeling van de omgeving in het water, ook weer aangelicht door de zon. Inmiddels hoeft ze haar inspiratie niet ver meer te zoeken: ze ontdekte nog niet zo lang geleden de Leidse Hout waar ze nu kind aan huis is, op 10 minuten fietsen van haar atelier aan de Haagweg in Leiden.

Het atelier met een impressie uit de Leidse Hout in Leiden

“Mijn zoon werkt in het LUMC en brengt daar soms zijn pauze door. Hij stuurde me eens een foto met een impressie van het park met de opmerking: ‘als dit niet een Fenny van de Wal is!’. Zo bijzonder dat dit prachtige park zo dichtbij is. Ik ga er alleen naar toe als de zon schijnt. Voor mij is het licht belangrijk. Afgelopen zondag scheen de zon en was ik vroeg op de Leidse Hout maar de zon ging op een gegeven moment weg en toen was de magie er niet meer. Ik ben naar huis gegaan”.

Fenny van de Wal, Leidse Hout 34, 2025, olieverf op linnen, 90 x 100 cm (foto website Fenny van de Wal)

“Bij zonnig weer maak ik heel veel foto’s. Thuis bekijk ik ze en zoek ik dat stukje op dat ik mooi vindt om te schilderen. Ik dek delen van de foto af met papier tot ik een mooie uitsnede heb die ik wil gaan schilderen. Het kan ook zijn dat op die manier één foto de inspiratiebron is voor verschillende uitsneden en dus voor verschillende schilderijen. Heb ik mijn keuze voor het beeld bepaald, dan maak ik een ruwe schets om daarna een studie te maken met aquarel en of gouache, waar ik dan weer met oliepastel over heen ga, om het beeld op me in te laten werken. Dat zijn allemaal fases. Deze werkwijze is hier op het atelier in de loop der tijden ontstaan, nadat ik op de Vrije Academie veel meer met abstracte beelden werkte.” 

Voorbeeld van een uitsnede

Voorbeeld van een schets op de rechterpagina

en de fase van een gouache (dekkende waterverf) die Fenny dan weer bewerkt met oliepastel

Bij binnenkomst in het atelier zag ik ook een soort verwantschap van Fenny’s werk met dat van Claude Monet (1840-1926), de grote Franse impressionist, en ik opper het voorzichtig: “Je bent niet de eerste die het zegt”, zegt Fenny. En als ik haar vraag of ze in Giverny in Frankrijk is geweest, waar Monet woonde en zijn inspiratie voor het parkachtige in zijn tuin daar vond: “Ja, ik ben er geweest en ik kan er niets mee, maar ik heb wel andere inspiratiebronnen.” Fenny pakt een aantal fotoboeken uit haar rijk gevulde boekenkast waar ze doorheen bladert: “Kijk hier, het werk van Nicolas de Stael, dat vind ik prachtig en ook dat van Gerhard Richter en de Deen Per Kirkeby.’ Ik kan me deze inspiratiebronnen, kijkend naar haar werk, heel goed voorstellen: het zijn alle kleurrijke impressies, elk op een eigen manier.

Werk van Nicolas de Staël (1914-1955), een Frans schilder van Baltisch-Duitse afkomst

Werk van de Deense schilder Per Kirkeby (1938-2018

Werk van de Duitse schilder Gerhard Richter (1932)

Fenny tekende als kind altijd al. Ze tekende de platen uit de kinderbijbel na en op de lagere school was ze dol op de vakken tekenen, handvaardigheid en handwerken, waar ze altijd hoge cijfers voor had. Toch lag een loopbaan als professioneel kunstenaar niet meteen voor de hand. Geboren in Mariënberg, gemeente Hardenberg in Overijssel start Fenny in 1969 met de opleiding tot verpleegkundige in het Stads Academisch Ziekenhuis in Utrecht, het huidige Universitair Medisch Centrum (UMC). Daar blijft ze na het afronden van de studie werken. Intussen was ze getrouwd, ze bevalt in 1976 van dochter Bregjeen en het gezin verhuist naar Leiden. Na twee jaar zorg voor haar dochter begint het weer te kriebelen en ze gaat werken bij het Leids universitair Medisch Centrum (LUMC) op de afdeling Neurochirurgie. Daar werkt ze elke week twee late diensten - van 15 tot 23 uur - per week en 1 x per maand ook een late dienst in het weekend, zodat ze toch veel bij haar dochter kan zijn. In 1981 komt daar nog een zoon bij. 

Fenny van de Wal, Herinnering 10, 2018-2022, olieverf op linnen, 120 x 150 cm (foto website Fenny van de Wal)

Fenny weet tijd vrij te maken voor een cursus ‘aquarel schilderen’ waar de cursusleidster haar zegt dat ze hiermee verder ‘moet’. Deze raadt haar aan om naar de Vrije Academie in Den Haag te gaan. “Daar startte ik in 1989 en ik ben er tot 2004 gebleven. Best lang want ik had nog geen eigen atelier in Leiden, dat kwam in 2004. Als de kinderen op school waren, ging ik naar de academie. Tot twaalf jaar geleden heb ik het schilderen gecombineerd met het werken in de verpleging. Nu ben ik alweer een tijdje met pensioen.”

Fenny van de Wal, Sylverdale 69, 2022, olieverf op linnen90 x 100 cm (foto website Fenny van de Wal)

“De Vrije Academie was voor mij thuiskomen. Ik heb daar eerst allerlei onderzoeken gedaan. Ik begon te werken met foto’s van de kinderen en ging aan de slag met de vorm van hun gezichten, dat werden abstracte werken. Ook ben ik een tijd lang bezig geweest met het onderzoeken van beweging van een schommel, allemaal zaken die dichtbij me lagen. En toen gingen we in 2010 kamperen in de Auvergne in Frankrijk, op een boerderijcamping bij het plaatsje Mérigot.

Daar was ook een meertje waar de zon op scheen. De kleuren veranderden het beeld voortdurend doordat de zon gedurende de dag verschoof. Door de lichtval zag ik steeds iets anders. Ik kon niet meer stoppen met fotograferen, zo mooi was dat. Daar is toen mijn eerste waterseriewerk begonnen: Mérigot. Dat werden uiteindelijk 100 schilderijen. Ik werkte groot, 120 x 150 cm en ook in het formaat van 160 x 140 cm. Ik ging in series werken en maakte later ook een serie genaamd Sylverdale, naar aanleiding van een wandeling in Engeland en een serie met de titel Herinnering naar aanleiding van het overlijden van mijn moeder in 2017. En nu dus de serie Leidse Hout.”

Fenny van de Wal, Mérigot, 2012, 80x150, olieverf op linnen (foto website Fenny van de Wal)

Fenny van de Wal, Mérigot 23, 2011,
60 x 100 cm (foto website Fenny van de Wal)

“In 2014 kreeg ik inspiratie voor een nieuwe serie. Onze dochter verhuisde naar Grenoble in Frankrijk en een jaar later naar Vaulnaveys le Haut, een dorp dat tegen de bergketen Chamrousse aan ligt. De eerste zomer dat zij daar woonde gingen wij op haar katten passen. We maakten in dat bergachtige gebied prachtige wandelingen en er waren daar steile bergwanden met gaten, holen, erin. Die deden me erg deden denken aan het landschap van mijn jeugd. Bij de boerderij van mijn ouders in Overijssel was een stuk bos waar een klein pad langs een wand liep die voor mij als klein kind wel een bergwand leek. Er zaten gaten in waar muisjes in huisden. Ook hier maakte ik weer veel foto’s en het werd een nieuwe serie - Chamrousse - van zo’n dertig stuks.”

Fenny van de Wal, Chamrousse 8, 2014, 30x30, olieverf op linnen (foto website Fenny van de Wal)

Fenny van de Wal, Chamrousse 23, 2015, 120 x 150 cm (foto website Fenny van de Wal)

Fenny van de Wal, Chamrousse 9, 2014/14, olieverf op doek, 120 x 150 cm (foto website Fenny van de Wal)

“Ik schilder een foto niet letterlijk na, ik zet de kleuren naar mijn hand. Mijn gevoel gaat er in en ik ontwikkelde een eigen techniek. Ik breng met de kwast pure verf op het doek in verschillende lagen en dan komt bij mij alles aan op mengen. Voor het mengen gebruik ik  alles wat voorhanden is, zoals de deksels van de ijsbakken uit de supermarkt. ‘Mengen, hè oma?’ zei mijn kleinzoon al toen hij nog maar drie jaar was en hij hier regelmatig kwam schilderen. En verder werk ik met een paletmes, een voegrubber en een wisser. Daarmee kan ik de verf uitstrijken en zo een bijzonder effect creëren: ik trek bijvoorbeeld de wisser van boven naar beneden over het werk waardoor de kleuren een soort gelaagdheid krijgen. Dit brengt ook beweging in het werk en zo wordt het werk een impressie in plaats van een reële voorstelling.”

Mengen mengen, mengen …

Fenny met haar wisser

“In olieverf zitten vluchtige stoffen. Om te verdunnen gebruikte ik vroeger petroleumessence. Daar werd ik licht van in mijn hoofd. Ik wilde mijn brein gezond houden en ben op zoek gegaan naar alternatieven om de verf te kunnen verdunnen. Gelukkig zijn er inmiddels voor het schoonmaken van de kwasten en voor het vernissen - dat deed ik nooit vanwege de vluchtige stoffen - inmiddels gezondere en milieuvriendelijker alternatieven voorhanden, zodat ik mijn werk nu ook vernis.

Het is niet eenvoudig om een galerie te vinden die mijn werk wil verkopen. Na de aanslagen van 9/11 in 2001 en later door corona zijn er ook nogal wat galeries gestopt. Gelukkig kan ik mijn werk aan de mens brengen via de kunstenaarsverenigingen waar ik lid van ben: Pulchri in Den Haag en van Ars Aemula Natura hier in Leiden, waar ik kan exposeren. Vorig jaar had ik een solotentoonstelling bij Pulchri. Naar aanleiding daarvan heb ik een aantal werken verkocht. Verder is mijn werk beschikbaar via Kunstuitleen Voorburg.

Komende september wordt voor mij een drukke maand. Er komt een ledententoonstelling aan in Pulchri én bij Ars. En er gaan een aantal recente werken naar de kunstuitleen in Voorburg waar ik kunstenaar van de maand september word. Ik doe ook mee aan de jaarlijkse Kunstroute in Leiden. En verder ga ik voorlopig rustig door met mijn Leidse Hout-reeks, tenzij ik op vakantie door iets anders geïnspireerd word.”

www.fennyvandewal.nl  

Verantwoording afbeeldingen:
De foto’s zijn gemaakt door auteur tenzij anders vermeld