Maar is het kunst?*

Over de vraag wat kunst is, is door de eeuwen heen door velen nagedacht. En nog zijn we er niet uit. De mens heeft wereldwijd in alle culturen altijd de behoefte gehad om zichzelf te willen uitbeelden en de omgeving om hem heen te willen vormgeven. Wat daarvan als kunst beschouwd werd en wordt, is dan ook erg afhankelijk van die cultuur.

In West-Europa heeft de menselijke verbeeldingskracht zich de afgelopen eeuwen geuit in architectuur, beeldhouwwerken, tekeningen, etsen, gravures, schilderijen en gebruiksartikelen, gemaakt door beeldhouwers, schilders, etsers, graveurs, goud- en zilversmeden, plateelschilders en -bakkers uit lang vervlogen tijden. We vinden ze mooi en bijzonder, hebben het kunst genoemd en ze omarmd als schatten uit het verleden. Musea staan er nu vol mee.

Hedendaagse kunst - de recent gemaakte kunst - staat dus niet op zichzelf, al lijkt het soms wel zo. Zij staat in een traditie van 2500 jaar menselijke ontwikkeling in West-Europa. De kunstenaars van nu staan op de schouders van deze vele scheppers vóór hen.

In de 19de eeuw ontstond de discipline kunstgeschiedenis en is de kunstenaar als een scheppend individu op zijn voetstuk gehesen. Inmiddels bepaalt een heel leger aan kunstprofessionals wat dan toch echt kunst genoemd mag worden. Vóór die tijd had kunst een andere, meer dienende rol: ter verfraaiing, om er status mee uit te drukken of aanzien mee te verkrijgen. Of als gebruiksartikel. En de makers waren niet zo zeer kunstenaars naar als wel ambachtslieden, die in opdracht werkten. Maar voor welke opdrachtgevers werkten ze dan en hoe verdienden deze weer hun geld?

Kunst is en was dus mensenwerk. Over dit mensenwerk wil ik verhalen vertellen, want die zijn er, vele. Zodat je er anders naar gaat kijken, je kunst beter gaat begrijpen en je bewondering kan groeien en nóg groter kan worden. Misschien nemen we dan onze hoed af voor deze voorgangers, omdat wij zonder hen nooit tot hier zouden zijn gekomen.

* Onder deze titel is een aardig boekje verschenen: Cynthia Freeland,
Maar is het kunst? Van Afrikaanse beeldjes tot het fietswiel van Duchamp. Een inleiding in de kunsttheorie. Bert Bakker, 2004, 216 p. Maar of je het dán weet?